15 skutecznych sposobów na stres, których jeszcze nie próbowałeś!

Wciąż szukasz skutecznego remedium na stres? Pewnie nie zaskoczę Cię, ale… złoty środek nie istnieje. Czy w takim razie jest sens czytania kolejnego poradnika o walce ze stresem? TAK, ale tylko jeśli zawarte w nim wskazówki są poparte FAKTYCZNYMI badaniami!

Część dostępnych w internecie artykułów to chwytliwa reklama suplementów diety, które w magiczny sposób mają uwolnić od stresu, inne powielają znane od dawna porady: ćwicz, zwolnij, jedz zdrowo. Co jest złego z tego rodzaju wskazówkach? Dlaczego zwykły odpoczynek i siłownia nie zawsze stanowią złotego środka, a wręcz mogą wzmagać reakcje stresowe organizmu?

Przeczytaj ten poradnik i dowiedz się, jak popularne i niecodzienne metody działają w walce ze stresem. Odkryj zalety grania w gry komputerowe i sprawdź, dlaczego po nerwowej sytuacji nie wolno się odprężyć.

Dlaczego się stresujemy?

Specjaliści stwierdzają jednogłośnie, że nadmiar stresu leży u źródeł większości chorób cywilizacyjnych: nowotworów, insulinoodporności, depresji czy schorzeń układu pokarmowego.

Ale przecież stres nie jest niczym nowym. Nasi przodkowie również go odczuwali, być może nawet silniej niż obecnie. Reakcja stresowa to naturalny instynkt organizmu, który przygotowuje go do walki lub ucieczki. Jednak we współczesnym świecie przyczyny stresu są zupełnie inne – dotyczą one m.in. Takich bodźców, jak presja w pracy, konflikty rodzinne, choroby, natłok informacji z mediach czy szybkie życie miejskie.

Jak się uodpornić na te czynniki? Zanim poznasz odpowiedź, pozwól, że krótko wyjaśnię, na czym polega mechanizm stresu.

Jak powstaje stres?

Reakcje organizmu człowieka kierowane są przez dwie części układu nerwowego:

• Układ współczulny odpowiada za mobilizację ciała i umysłu – w efekcie podnosi się ciśnienie, mięśnie napinają się, a poziom cukru we krwi wzrasta;
• Układ przywspółczulny z kolei hamuje reakcje, przywracając je do stanu normalności – tętno spada, następuje rozluźnienie mięśni, cukier wraca do normy.

Działanie układów doskonale wyjaśnia schemat zamieszczony w… podręczniku z biologii dla 7 klasy

W przypadku wystąpienia stresora, część współczulna wkracza do akcji, uwalniając adrenalinę, a także kortyzol, tzw. Hormon stresu. Po wszystkim, gdy sytuacja potencjalnego niebezpieczeństwa mija, niczym system antypożarowy, uruchamia się reakcja współczulna.

Proste prawda?

ALE… TO NIE WSZYSTKO.

Siatka reakcji w mózgu odpowiedzialna za powstanie reakcji stresowej jest silnie powiązana z tzw. „emocjonalną” częścią narządu, m.in. ciałem migdałowatym. To dlatego odczuwanie emocji również wiąże się z wyzwalaniem stresu.

Co ciekawe, wystarczy wspomnienie lub myślenie o stresującej sytuacji, by organizm wyzwolił swój mechanizm obronny. To dlatego rozpamiętywanie i brak kontroli emocjonalnej po stresującym doświadczeniu może prowadzić do zaburzenia tego mechanizmu.

Brak kontroli nad emocjami osłabia mózg racjonalny. Co za tym idzie? Dłużej przychodzi nam ochłonięcie po każdorazowym stresie i przywrócenie organizmu do równowagi.

EFEKT?

W przewlekłym stresie układ współczulny szwankuje. Wówczas wyzwala reakcje stresowe nawet w sytuacjach potencjalnie niestresujących.

Wyobraź sobie, że Twój organizm tkwi w nieustannym stanie gotowości.

• tętno szaleje, osłabiając Twoje serce.
• jelita zwalniają, prowadząc do problemów z trawieniem.
• insulina ciągle znajduje się na wysokim poziomie, rozwijając insulinoodporność.
• nadprodukcja soków żołądkowych może skutkować owrzodzeniami.

Czy zatem można przywrócić organizm do normalnego stanu?

TAK! Wymaga to jednak pracy.

Mózg jest skomplikowanym narządem. Nie wystarczy wprowadzenie jednej zmiany, aby przeprogramować układ współczulny na nowo. Większą skuteczność można osiągnąć poprzez angażowanie wielu obszarów powiązanych z powstaniem przewlekłego stresu.

W kolejnej części wyjaśnię Ci, jak można uodpornić się na stres, wprowadzając drobne zmiany do codziennego życia.

Uspokój emocje – wyćwicz racjonalność

Znasz to powiedzenie, że łatwiej powiedzieć, niż zrobić? W stresie emocje biorą górę. To naturalna reakcja obronna naszego organizmu. Pomaga ona instynktownie działać w sytuacji zagrożenia oraz w codziennych interakcjach w pracy czy na ulicy.

W przewlekłym stresie kontrola emocji jest rozregulowana. Skutek?

• w Twoim życiu przeważają negatywne emocje;
• jesteś pesymistycznie nastawiony do codzienności;
• ciągle rozpamiętujesz przeżyte porażki i trudności;
• „nakręcasz się” czarnymi scenariuszami.

Optymalne rozwiązanie: Kontrola emocji poprzez racjonalną część mózgu. Jak się okazuje, można wyćwiczyć obszar kory przedczołowej odpowiedzialnej za myślenie racjonalne oraz utrzymanie w ryzach tzw. Emocjonalnej części mózgu. Obszar ten określany jest za pomocą skrótu dlpfc– ang. Dorsolateral prefrontal cortex.

Zestresowany organizm potrzebuje wzmocnienia sprawności umysłowej.

Jak wyćwiczyć stresoodporność – techniki

Przywrócenie prawidłowej reakcji organizmu na stres to proces, który możesz samodzielnie wdrożyć. Wymaga on jednak zaangażowania oraz regularności.

Pamiętaj również, że choć przedstawione w artykule techniki są podparte realnymi badaniami, nie muszą odpowiadać akurat Tobie. Warto szukać i praktykować własne sposoby – zwłaszcza jeśli są skuteczne i nie szkodą w inny sposób zdrowiu.

Część z poniższych technik można stosować w dwojaki sposób:

• krótkotrwały – jako środek na natychmiastowe wyciszenie emocji;
• długotrwały – jako wzmocnienie reakcji organizmu w dłuższym okresie.

Dzięki takiemu połączeniu wzmacniasz efektywność oraz wpływ danego działania na reaktywność organizmu.

Zaczynajmy!

1. Medytuj

Medytacja inaczej nazywana jest treningiem uważności. Za jej pomocą ćwiczysz świadome kontrolowanie uwagi kierowanej na swoje myśli. Zalety praktyk medytacyjnych wykraczają daleko poza radzenie sobie ze stresem, ale większa samokontrola umysłu stanowi tu największą wartość.

Badania przeprowadzone przez włoskich psychologów kognitywnych potwierdzają, że wraz z ćwiczeniami medytacji uważności wzmacnia się część kory mózgowej odpowiedzialnej za uwagę.

Jak medytować?

Usiąść wygodnie, zamknij oczy (możesz pozostawić je otwarte i wówczas skupić uwagę na przedmiocie znajdującym się przed Tobą). Zwizualizuj sobie punkt lub obraz i mocno się na nim skoncentruj. Może to być również Twój oddech. Przez kilka minut spróbuj skupić na nim całą swoją uwagę, odrzucając wszelkie rozpraszające myśli.

Początki mogą być trudne, ale nie popadaj we frustrację. To normalne, że po chwili Twoje myśli zaczną odbiegać, lecz ważne jest, aby natychmiast przywrócić koncentrację. Z czasem faza utrzymania uwagi będzie stawała się coraz dłuższa.

Wskazówka: Medytuj codziennie, przynajmniej przez 5-10 minut. Znajdź na to czas w przerwie w pracy, siedząc w pociągu lub czekając w kolejce.

2. Graj w gry logiczne

Gry mają na celu odwrócenie uwagi od sytuacji, która Cię zdenerwowała lub poruszyła. Gdy mózg jest zaangażowany w rozwiązanie jakiegoś zadania: (zagadka, ułożenie klocków, dopasowanie liczb) aktywowana jest jego racjonalna, logiczna część, a wyciszana ta emocjonalna.

Jak zająć mózg? Dobrym pomysłem są gry pamięciowe i logiczne:

• Tetris;
• Memory;
• Sudoku;
• Mahjong;
• Szachy.

Wskazówka: Po stresującej sytuacji zagraj w grę lub rozwiąż zagadkę logiczną. Codziennie staraj się grać przez ok. 15 minut.

3. Ćwicz samokontrolę

Czy wiesz, że jeśli masz problem z rzuceniem palenia, może Ci przyjść równie trudno omówienie sobie innych przyjemności? Jedna mała decyzja np. regularne ćwiczenie, rezygnacja z któregoś ze składników diety, może skutkować zwiększeniem samokontroli w innym obszarze!

Ale zaraz, co ma samokontrola do stresoodporności?

Jak się okazuje, te same obszary mózgu odpowiadające za samokontrolę decydują również o kontroli emocjonalnej. To dlatego osoby zdyscyplinowane uchodzą za bardziej opanowane w chwilach stresu.

Samoregulacji wymagają również czynności i zadania, których skutek (nagroda) widoczna jest dopiero po czasie. Przykładem jest nauka języków czy gra na instrumentach. W ten sposób ćwiczony jest bowiem racjonalny obszar mózgu, zwłaszcza dlpfc.

Wskazówka: Zawsze miej w zanadrzu projekt, nad którym pracujesz i wytrwale dąż do jego ukończenia. Może być to remont garażu, malowanie obrazu na płótnie, nauka języka, nauka obsługi programu graficznego lub nowego sportu.

4. Uprawiaj jogę

Podobnie jak medytacja, joga doskonale ćwiczy uważność oraz samokontrolę. Do praktykowania jogi niezbędna jest koncentracja, a więc oprócz mięśni intensywnie pracuje tu kora przedczołowa.

Wykonując poszczególne pozycje w klasycznej jodze, dąży się do utrzymania danej pozycji w bezruchu. Do tego potrzebujesz skupienia. Gdy stracisz je, tracisz kontrolę nad ciałem. Takie ćwiczenie działa jak neurotrening dla mózgu – zwiększa się zdolność do samoregulacji w innych obszarach.

Oprócz tego joga angażuje pewne punkty na ciele, które mogą regulować napięcie współczulne i przywspółczulne (pobudzanie i hamowanie reakcji w organizmie). Znajdują się one zwłaszcza na szyi i klatce piersiowej. Zginanie głowy w różnych pozycjach powoduje pobudzenie tych punktów, a przez to regulowanie ciśnienia krwi i napięcia nerwowego.

Wskazówka: Ćwicz jogę. Wystarczy nawet kilka wybranych pozycji hatha jogi po wstaniu z łóżka.

5. Spójrz z boku

Zdarzyła ci się sytuacja, w której w której dopiero spojrzenie osoby trzeciej wystarczyło do odkrycia problemu lub znalezienia błędu?

Dzieje się tak, ponieważ zbytnia emocjonalność zaburza obiektywne myślenie.

Gdy coś nam nie wyszło lub spotkała się przykra sytuacja, łatwo jest tkwić w negatywnym osądzie, winiąc siebie. Spróbuj jednak spojrzeć na całe zdarzenie z boku, z punktu widzenia osoby trzeciej. Racjonalnie przeanalizuj zaistniałą sytuację, a wówczas łatwiej zneutralizujesz negatywne skutki reakcji stresowej.

Wskazówka: Bądź subiektywny w samoocenie. Na spokojnie rozpatrz przebieg danej sytuacji.

6. Zapisz to!

Prowadzenie dzienników, pamiętników lub zwyczajne opisywanie zdarzeń, to często stosowana praktyka w terapiach psychologicznych.

Samo uzewnętrznienie swoich emocji jest formą relaksu i uciszenia nadmiaru myśli. Dodatkowo dochodzi do tego moc samej czynności, jaką jest pisanie. Uruchamia się wówczas myślenie racjonalne. Zapisując fakty w rzeczywistej kolejności, Twój rozsądek bierze górę nad emocjami, a Ty możesz spojrzeć na dane wydarzenie z innej perspektywy.

Wskazówka: Załóż pamiętnik i regularnie zapisuj w nim swoje myśli oraz odczucia. Możesz tworzyć ciągi zdarzeń sytuacji, które Cię wyprowadziły z równowagi.

7. Zadawaj pytania: „jak” i „dlaczego”?

W racjonalizowaniu stresu, w którym dominuje irracjonalna aktywność emocjonalna, duże znaczenie ma umiejętne „rozliczanie” przeżytych sytuacji.

Racjonalizacja pomoże Ci złagodzić efekt stresującej sytuacji. Jeśli ją pominiesz, będą Cię nachodzić oderwane myśli przypominające o danym wydarzeniu, połączone z emocjami, które Ci wtedy towarzyszyły.

Kluczowe są tu dwa pytania: „JAK?” Oraz „DLACZEGO?”

Choć mogą wydawać się zamienne, to dla podświadomości generują różne postawy.

Pytanie „jak?” – odnosi się do racjonalnej sfery mózgu. Umożliwia dokonanie logicznej analizy faktów i rozwiązanie potencjalnych przeszkód. Zadawaj je podczas porażek.

Pytanie „dlaczego?” – zachęca do filozoficznego rozmyślania. Możesz pozwolić sobie na puszczenie wodzów fantazji, bo towarzyszą Ci pozytywne emocje związane z sukcesem.

Wskazówka: Połącz racjonalizowanie z pytaniami „jak” oraz „dlaczego” z techniką zapisywania oraz patrzenia z boku. Umiejętnie zadawaj pytania adekwatnie do danej sytuacji.

8. Dołącz do drużyny

Ta wskazówka sprawdza się zwłaszcza w pracy oraz szkole, gdzie lęk przed niepowodzeniem potęguje reakcję stresową. Wówczas każda nowa sytuacja generuje postawę defensywną. Z góry zakładamy, że musimy udowodnić innym swoją przewagę. To wpływa na poczucie nieustannego napięcia – musisz być czujny i gotowy do obrony jak przysłowiowe zwierzę zapędzone w kozi róg. Jednak wówczas stawiasz siebie w pozycji konkurenta.

Co, jednak jeśli spojrzysz na współpracowników czy rówieśników jako sojuszników? Wykorzystaj swoje najlepsze cechy, aby wesprzeć swój zespół, a nie rywalizować z nimi.

Może się to wydawać kontrowersyjne we współczesnym wyścigu szczurów.

Mimo to, badania wykazują skuteczność takiej zmiany postawy. W jednym z eksperymentów grupa osób w różnym wieku przed testem miała przywołać myśli własnych atutach, które mogłyby pomóc innym. W efekcie reakcja stresowa u nich była łagodniejsza, a poziom kortyzolu niższy, niż u osób, które nie myślały w ten sposób.

Wskazówka: Myśl o innych jako członkach tej samej grupy, która ma wspólne cele i obawy.

9. Nagradzaj się

Dowiedziono, że nieustanne szukanie przyjemności w każdym wykonywanym zadaniu prowadzi do zwiększenia odporności na stres. Na im więcej „nagród” w postaci przyjemności sobie pozwalasz, tym większa będzie Twoja rezyliencja.

Bywa, że w zapracowanym dniu nie poświęcasz czasu na chwile radości. Cierpi na tym Twój mózg.

Jak w takim przypadku sztucznie stworzyć okazje do odczuwania przyjemności?

• zaangażuj się – stwórz listę rzeczy, które sprawiają Ci przyjemność, znajdź na nie czas w tygodniu i dodaj do swojego planu. Ustaw sobie przypomnienia w telefonie na określoną porę, zaopatrz się w nowe materiały (np. strój na siłownię, pędzle do malowania);
• dziel pracę na etapy – skomplikowane lub czasochłonne zadania, które osłabiają motywację i zniechęcają do działania, warto podzielić na drobne, kilkuminutowe części. Po ukończeniu każdej z nich zaplanuj sobie nagrodę;
• obejrzyj mecz – istnieje teza, że siła przyjemności po rozwiązaniu akcji jest odwrotnie proporcjonalna do negatywnych odczuć przed jej rozwiązaniem. Tej zasadzie odpowiadają takie rozrywki, jak mecze (nieprzewidywalne akcje), muzyka klasyczna (zmienny rytm i tempo), filmy i książki z zawiłą fabułą;
• nie rozpraszaj się – delektuj się daną przyjemnością, skupiając na pozytywnych wrażeniach, jakie dostarcza: zjedz pyszną kolację z dala od komputera, wsłuchuj się w ulubioną muzykę, itp.;
• śmiej się – zadbaj o codzienną dawkę śmiechu. Może być to odcinek serialu komediowego, zabawne opowiadanie lub rozmowa z rozśmieszającym Cię kolegą.
• słuchaj muzyki – wybieraj ulubione utwory jako nagroda na zwieńczenie dnia lub w celu motywacji w przerwie od pracy.

Wskazówka: W ciągu dnia nie zapominaj o drobnych przyjemnościach. Pamiętaj jednak, aby nawet nagrody stosować z umiarem. Jeśli potrzebujesz większej dawki przyjemności, by nie czuć smutku, jesteś na niewłaściwej drodze – warto wówczas zasięgnąć pomocy psychologicznej.

10. Słuchaj binaural beats

Znane również pod nazwą dudnień synchronicznych, binaural beats to jednocześnie odtwarzane dźwięki o różnej częstotliwości.

Nie jest to nic nowego – terapię dźwiękami stosuje się od lat. Przy czym znany jest nie tylko pozytywny wpływ określonych fal na ludzki umysł (szumiące pluszaki ułatwiające zasypianie niemowlętom), ale i wyjątkowo negatywny (biały szum wykorzystywany w torturach więźniów).

Jak działa dudnienie synchroniczne na wypracowanie stresoodporności?

Wszystko sprowadza się do częstotliwości sygnałów elektrycznych przesyłanych w naturalny sposób przez mózg. Naukowcy zdołali wyróżnić zakresy częstotliwości, na których operują nasze komórki mózgowe. Tej emocjonalnej reakcji mózgu towarzyszą fale theta o częstotliwości 4-7Hz. Są one aktywne również w trakcie koncentrowania się na czymś.

Słuchanie dudnienia synchronicznego z tego zakresu fal może wpływać na łagodzenie zaburzeń lękowych oraz minimalizowanie reakcji stresowej.

Wskazówka: Słuchaj nagrań typu binaural beats w czasie stanu większego zdenerwowania.

11. Ćwicz na zdrowie

Gdy przeżywasz stresujące chwile, a Twoje hormony buzują, konieczne jest obniżenie poziomu kortyzolu. Wiele poradników zaleca aktywność fizyczną. Ale czy każde ćwiczenia pomogą Ci przywrócić równowagę ciała?

Jak się okazuje, najlepsze efekty przynosi trening o umiarkowanym nasileniu, a więc m.in.:

• marsz, nieforsowne biegi;
• ćwiczenia aerobowe;
• jazda na rowerze, na rolkach;
• nordic walking;
• taniec.

Podczas badań zaobserwowano, że łagodna regularna aktywność nie tylko pomaga zwiększyć odporność na reakcje stresowe, ale i sprzyja tworzeniu się nowych komórek mózgowych.

Wskazówka: Pamiętaj, aby nie przesadzać z ćwiczeniami. Zbyt intensywne i długie treningi, zwłaszcza siłowe, to ogromny stres dla organizmu. Zamiast pomóc, możesz jeszcze bardziej sobie zaszkodzić. Ćwicz z umiarem i znajdź aktywność, która sprawia Ci szczególną przyjemność.

12. Napromieniuj się

Tzw. sucha sauna to alternatywa dla tradycyjnej sauny parowej. Fale podczerwieni przenikają do warstw podskórnych, w podobny sposób jak promienie słoneczne.

Korzystanie z tego rodzaju sauny stanowi podstawę japońskiej terapii ciepłem, która pomaga wyregulować reakcje współczulne i przywspółczulne. W tym celu przez miesiąc, pięć razy w tygodniu korzysta się z sauny w sesji trwającej ok. 20 minut. (60 stopni Celsjusza). Po tym należy okryć ciało ciepłym kocem i odpoczywać przez kolejne 30 minut.

Regularne krótkie sesje pomagają złagodzić bóle, lęki, objawy zmęczenia i depresji.

Wskazówka: Korzystaj z sauny na podczerwień w sesjach 2-3 razy w tygodniu po ok. 20-30 minut.

13. Wyreguluj cykl snu

Sen to naturalny mechanizm regeneracyjny. Jego zła jakość ma duży wpływ na rozwój chorób psychicznych, depresję, a także podatność na uzależnienia.

Ale sen snu nierówny. Kluczowy wpływ na zdrowy sen ma prawidłowo nastawiony zegar biologiczny. Nawet jeśli organizm domaga się snu, o tym, kiedy zaśniesz, zadecyduje wewnętrzny system.

Stres napędza błędne koło bezsenności. Przez niego zasypianie jest utrudnione, a brak snu z kolei prowadzi do ciągłego napięcia współczulnego. Zwłaszcza nierównowaga w poziomie kortyzolu może doprowadzić do zaburzenia rytmu zegara biologicznego.

Jak zatem wyregulować zegar?

Kluczowy wpływ ma tu poziom melatoniny, zwanej hormonem snu, dopasowany do naturalnego cyklu organizmu.

Jeśli masz problemy z zasypianiem, spróbuj zastosować poniższe wskazówki, które pomagają przywrócić równowagę melatoninową.

• ogranicz działanie niebieskiego światła (okulary z filtrem, aplikacje na ekrany urządzeń, 323-538 natężenia stopoświec);
• w dzień korzystaj z ekspozycji na światło słoneczne, zwłaszcza rano;
• przed snem jedz składniki bogate w melatoninę lub wspomagające jej produkcję (kiełki strączków, wiśnie, tryptofan, witamina B6);
• unikaj jedzenia przy zgaszonych światłach;
• staraj się ćwiczyć rano, wieczorem ogranicz wysiłek;
• śpij w chłodnej sypialni, przykrywaj tylko dolną część ciała.

Wskazówka: Zoptymalizuj swój plan dnia w taki sposób, aby dostosować go do naturalnego rytmu ciała.

14. Przejdź na zdrową dietę

Wiele składników odżywczych ma wyraźny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, a także prace hormonów. Włącz je do codziennej diety.

• Matcha – to zielona herbata japońska o bogatej historii. W wyniku specjalnej produkcji uzyskuje się wysokie stężenie l-teaniny – aminokwasu egzogennego, który wpływa na układ neurologiczny. Badania na myszach wykazały poprawę w stanach depresyjnych i lękowych. Dodatkowo matcha może stymulować dlpfc, a przez to zwiększać koncentrację;

• Kurkuma – podczas pewnego eksperymentu kurkuma miała odwrócić negatywne skutki depresji dla mózgu;

• Cytryna – tym razem nie chodzi o spożywanie ich, a… wąchanie. Zapach ten działa uspokajająco na nerwy oraz wpływa na obniżenie ciśnienia krwi.

Wskazówka: Zanim sięgniesz po suplementy, zajrzyj do kuchni – być może znajdziesz tam cenniejsze składniki.

15. Zadbaj o kiszki

Stres wzmaga niszczącą aktywność endotoksyn, które naruszają barierę jelitową. A naturalna mikroflora jelitowa odpowiada za odporność całego organizmu. Szczelne jelita to również klucz do uodpornienia organizmu na działanie stresu.

Jak wzmocnić ten ważny narząd układu pokarmowego? Odpowiedź oczywiście tkwi w diecie.

Jelita często zwane są drugim mózgiem. Sprawdź, o czym warto pamiętać, jeśli chcesz o nie zadbać:

• unikaj alkoholu;
• unikaj nadużywania leków NLPZ;
• unikaj czerwonego mięsa;
• jedz produkty bogate w błonnik (owies, jęczmień, jabłka, banany, siemię lniane, orzechy, rośliny strączkowe);
• suplementuj witaminę D;
• doprawiaj potrawy kurkumą;
• pamiętaj o probiotykach – znajdziesz je w sfermentowanych produktach, jak kiszona kapusta i ogórki, jogurt naturalny, zakwas z buraków, kwaśne pieczywo.

Wskazówka: Chroń jelita, stosując zdrową dietę oraz unikając używek.

***

Nie możesz całkowicie wyeliminować stresu ze swojego życia. Nie istnieje również magiczny guzik, który go włącza lub wyłącza. Możesz jednak nauczyć się kontrolować swoje ciało oraz umysł, uodparniając się na działanie stresu i jego skutki. Otrzymałeś wiedzę podpartą doświadczeniami naukowców z całego świata.

Jesteś gotowy na zmianę swojego życia?

Co sądzisz o technikach przedstawionych w artykule? Stosowałeś któreś z nich? Napisz w komentarzu!

Źródło: Mithu Storoni, „Wolni od Stresu”, wyd. Czarna owca, 2017